Ο χειρουργικός έλεγχος της μασχάλης αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της χειρουργικής αντιμετώπισης του καρκίνου του μαστού. Με τον τρόπο αυτό διαπιστώνουμε αν υπάρχει διασπορά της νόσου στους λεμφαδένες της μασχάλης. Η πληροφορία αυτή είναι πολύ σημαντική για την σταδιοποίηση της ασθένειας, για την αξιολόγηση της πρόγνωσης και για την επιλογή της απαραίτητης μετεγχειρητικής συστηματικής θεραπείας.
Στο παρελθόν ο έλεγχος της μασχάλης γινόταν με τον λεμφαδενικό καθαρισμό, την αφαίρεση δηλαδή όλων των λεμφαδένων των δύο πρώτων επιπέδων της μασχάλης (τουλάχιστον 10 λεμφαδένες). Η επέμβαση αυτή συνοδεύεται από μεγάλη νοσηρότητα.
Οι πιο συνηθισμένες επιπλοκές του λεμφαδενικού καθαρισμού είναι:
-
Μετεγχειρητικό αιμάτωμα.
-
Επίμονο μετεγχειρητικό ύγρωμα (συλλογή υγρού στην περιοχή της επέμβασης που μπορεί να διαρκεί για πολλές ημέρες ή και μήνες).
-
Δυσκινησία του ώμου.
-
Απώλεια της αισθητικότητας στην μασχάλη και στην εσωτερική επιφάνεια του βραχίονα (μόνιμη βλάβη).
-
Λεμφοίδημα του άνω άκρου. Πρόκειται για οίδημα (πρήξιμο) του σύστοιχου χεριού που στις βαρύτερες περιπτώσεις προκαλεί σοβαρή αναπηρία.
-
Ανάπτυξη κακοήθους λεμφαγγειοσαρκώματος σε έδαφος εγκατεστημένου λεμφοιδήματος (σπάνια επιπλοκή).
Λεμφοίδημα δεξιού άνω άκρου Λεμφοίδημα αριστερού άνω άκρου Λεμφαγγειοσάρκωμα δεξιού άνω άκρου
Σήμερα πλέον, η εγχείρηση εκλογής για την αξιολόγηση της μασχάλης, σε γυναίκες που δεν υπάρχει κλινική ένδειξη διασποράς του καρκίνου, είναι η βιοψία του λεμφαδένα φρουρού. Ο λεμφαδένας φρουρός είναι ο πρώτος μασχαλιαίος λεμφαδένας που δέχεται λέμφο (υγρό του σώματος) από τον μαστό και αντιστοιχεί στον πρώτο σταθμό εξάπλωσης του καρκίνου. Απουσία μετάστασης από αυτόν τον πρώτο λεμφαδένα σημαίνει απουσία μετάστασης από όλο το σύστημα των μασχαλιαίων λεμφαδένων.
Η τεχνική της βιοψίας του λεμφαδένα φρουρού περιγράφεται στα παρακάτω βήματα:
-
Έγχυση ραδιοϊσοτόπου (Τεχνήτιο 99) στον μαστό, γύρω από τον όγκο ή στην περιοχή της θηλής. Το ραδιενεργό φάρμακο μεταφέρεται με τα λεμφαγγεία από τον μαστό και συγκεντρώνεται στον πρώτο μασχαλιαίο λεμφαδένα που συναντάει (λεμφαδένας φρουρός).
-
Διενέργεια λεμφαγγειογραφίας (ειδικό σπινθηρογράφημα) με την οποία απεικονίζεται η περιοχή της μασχάλης στην οποία συγκεντρώθηκε το ραδιοϊσότοπο.
-
Στο χειρουργείο, αμέσως μετά την γενική αναισθησία, έγχυση μπλε χρωστικής (Patent blue ή κυανό του μεθυλενίου) γύρω από τον όγκο ή στην περιοχή της θηλής.
-
Με οδηγό ειδικό ανιχνευτή ραδιενεργών κρούσεων εντοπισμός του σημείου της μασχάλης στο οποίο έχει συγκεντρωθεί το ραδιοϊσότοπο. Διενέργεια μικρής τομής στην μασχάλη.
-
Ανεύρεση και αφαίρεση του λεμφαδένα φρουρού (είναι χρωματισμένος μπλε και εμφανίζει ραδιενεργές κρούσεις). Αποστολή του στον παθολογοανατόμο για ταχεία βιοψία.
-
Αν ο λεμφαδένας φρουρός είναι αρνητικός η επέμβαση στην μασχάλη τελειώνει. Αν ο λεμφαδένας φρουρός είναι θετικός ακολουθεί λεμφαδενικός καθαρισμός μασχάλης.
-
Ο λεμφαδενικός καθαρισμός μασχάλης μπορεί να αποφευχθεί ακόμη και αν η βιοψία λεμφαδένα φρουρού είναι θετική όταν συντρέχουν όλες οι παρακάτω προϋποθέσεις:
-
Ο όγκος είναι < 5 cm
-
Οι θετικοί λεμφαδένες φρουροί είναι <2
-
Η επέμβαση στο μαστό είναι ογκεκτομή
-
Έχει σχεδιαστεί μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία του μαστού
-
Δεν έχει χορηγηθεί προεγχειρητική χημειοθεραπεία
Στις περισσότερες περιπτώσεις ανευρίσκονται και αφαιρούνται περισσότεροι από ένας λεμφαδένες φρουροί (συνήθως 2-4).
Για την ανίχνευση του λεμφαδένα φρουρού μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο η ραδιοϊσοτοπική μέθοδος ή μόνο η μέθοδος με μπλε χρωστική. Ο συνδυασμός όμως και των δύο μεθόδων εξασφαλίζει υψηλότερα ποσοστά ανίχνευσης.
Η βιοψία του λεμφαδένα φρουρού είναι μέθοδος ασφαλής και αξιόπιστη στην αξιολόγηση των λεμφαδένων της μασχάλης. Είναι εύκολη στην εφαρμογή, με ελάχιστες επιπλοκές και μικρή εγχειρητική ουλή. Τουλάχιστον 70% των ασθενών θα γλυτώσουν τον λεμφαδενικό καθαρισμό και τις πιθανές επιπλοκές του.