Τα γονίδια είναι κομμάτια του γενετικού κώδικα (DNA) κάθε ζωντανού οργανισμού και καθορίζουν όλα τα χαρακτηριστικά του.
Ορισμένα γονίδια έχουν προστατευτικό ρόλο και προστατεύουν από την ανάπτυξη κακοήθων όγκων (ογκοπροστατευτικά γονίδια).
Μετάλλαξη είναι η αλλαγή σε κάποιο γονίδιο η οποία οδηγεί και σε αλλαγή σε ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά του οργανισμού.
Τα γονίδια είναι κομμάτια του γενετικού κώδικα (DNA) κάθε ζωντανού οργανισμού και καθορίζουν όλα τα χαρακτηριστικά του.
Ορισμένα γονίδια έχουν προστατευτικό ρόλο και προστατεύουν από την ανάπτυξη κακοήθων όγκων (ογκοπροστατευτικά γονίδια).
Μετάλλαξη είναι η αλλαγή σε κάποιο γονίδιο η οποία οδηγεί και σε αλλαγή σε ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά του οργανισμού.
Οι μεταλλάξεις, τις περισσότερες φορές, οδηγούν στην εξέλιξη και προσαρμογή των ειδών και στην βιοποικιλότητα (κανένας άνθρωπος δεν είναι ολόιδιος με κάποιον άλλο πλην των ομοζυγωτών διδύμων) και θεωρούνται ευνοϊκές μεταλλάξεις.
Κάποιες φορές όμως, οδηγούν σε παθολογικές ή θανατηφόρες καταστάσεις και θεωρούνται παθογόνες μεταλλάξεις.
Παθογόνος μετάλλαξη σε ογκοπροστατευτικό γονίδιο μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης κακοήθειας.
Σαν κληρονομούμενος χαρακτηρίζεται ο καρκίνος του μαστού που οφείλεται στην ύπαρξη γονιδιακής μετάλλαξης η οποία μπορεί να μεταβιβασθεί από τον γονέα (πατέρα ή μητέρα) στο παιδί (γιό ή κόρη).
Ο κληρονομούμενος καρκίνος αφορά στο 10-15% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού.
Σαν οικογενής χαρακτηρίζεται ο καρκίνος του μαστού που εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα στα μέλη μιας οικογένειας (συγγενείς 1ου και 2ου βαθμού), χωρίς όμως να ανιχνεύεται γονιδιακή μετάλλαξη υπεύθυνη γι' αυτό.
Τα πιο γνωστά γονίδια που εμπλέκονται στον κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού είναι τα BRCA1 και BRCA2. Παθογόνες μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά συνοδεύονται από κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστούς έως 84% και 80% αντίστοιχα.
Επιπλέον, οι μεταλλάξεις αυτές συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών, καθώς και, σε μικρότερο βαθμό, με κίνδυνο ανάπτυξης άλλων κακοηθειών.
Προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο μαστού σε παρουσία παθογόνου μετάλλαξης είναι διαθέσιμες δύο επιλογές: ο εντατικός προληπτικός έλεγχος και οι προφυλακτικές επεμβάσεις.
Εντατικός προληπτικός έλεγχος
Ο εντατικός προληπτικός έλεγχος περιλαμβάνει συχνότερους ελέγχους σε σχέση με τις γυναίκες του γενικού πληθυσμού και επιπλέον απεικονιστικές εξετάσεις όπως η μαγνητική τομογραφία μαστών.
Ο στόχος του εντατικού προληπτικού ελέγχου είναι η διάγνωση του καρκίνου σε πολύ πρώιμο στάδιο ώστε με την έγκαιρη αντιμετώπιση να μειωθεί ο κίνδυνος μεταστάσεων.
Το πλεονέκτημα αυτής της επιλογής είναι πως η γυναίκα δεν υφίσταται την ακρωτηριαστική επέμβαση της μαστεκτομής.
Μειονέκτημά της είναι πως πρακτικά δεν μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και αρκετές γυναίκες, παρά την πρώιμη διάγνωση, θα βιώσουν οδυνηρές θεραπείες όπως η χημειοθεραπεία.
Ένα επιπλέον μειονέκτημα είναι το αυξημένο άγχος ορισμένων γυναικών κάθε φορά που υποβάλλονται στον προληπτικό έλεγχο.
Ο εντατικός προληπτικός έλεγχος αποτελεί ίσως την καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις παθογόνων μεταλλάξεων με χαμηλό ή ενδιάμεσο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού.
Προφυλακτικές επεμβάσεις
Η αμφοτερόπλευρη προφυλακτική μαστεκτομή (προφυλακτική αφαίρεση και των δύο μαστών) έχει σαν στόχο την μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου του μαστού σε γυναίκες με παθογόνο μετάλλαξη.
Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου μειώνεται κατά 90%, πράγμα που αποτελεί και το βασικό πλεονέκτημα αυτής της επιλογής.
Μειονέκτημα της επιλογής αυτής είναι η ακρωτηριαστική επέμβαση στην οποία υποβάλλεται η γυναίκα.
Οι σύγχρονες τεχνικές της πλαστικής χειρουργικής για ανάπλαση των μαστών δίνουν λύση στην αποκατάσταση της φυσιολογικής εμφάνισης της γυναίκας και μετριάζουν τις ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις της μαστεκτομής.
Η αμφοτερόπλευρη προφυλακτική μαστεκτομή προσφέρει σαφές όφελος σε περιπτώσεις παθογόνων μεταλλάξεων σε γονίδια υψηλού κινδύνου όπως τα γονίδια BRCA1, BRCA2, TP53 και PTEN ενώ σε περιπτώσεις μεταλλάξεων με χαμηλό ή ενδιάμεσο κίνδυνο, όπως τα ATM, BRIP1, CHEK2, PALB2 και RAD50 το όφελος δεν είναι ξεκάθαρο και η απόφαση θα πρέπει να βασίζεται και στο οικογενειακό ιστορικό.
Ο γονιδιακός έλεγχος για την ανεύρεση παθογόνων μεταλλάξεων με αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του μαστού προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την χάραξη της κατάλληλης στρατηγικής προκειμένου να προφυλαχθεί η γυναίκα από μελλοντικούς κινδύνους.
Επιπλέον, αποτελεί σημαντική πληροφορία για τους συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς, αδέρφια, τέκνα) ώστε αυτοί με τη σειρά τους να αποφασίσουν για τον δικό τους έλεγχο.
Ακόμη, αν μια γυναίκα με παθογόνο μετάλλαξη πρόκειται να τεκνοποιήσει στο μέλλον, μπορεί να εξασφαλίσει πως τα μελλοντικά τέκνα της δεν θα φέρουν την μετάλλαξη.
Τέλος, σε ασθενείς με καρκίνο μαστού και παθογόνο μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2 αλλάζουν οι θεραπευτικές επιλογές στην επικουρική φαρμακευτική θεραπεία.
