Προληπτικός έλεγχος μαστών είναι ο έλεγχος ασυμπτωματικών γυναικών με μαστογραφία και κλινική εξέταση, προκειμένου να ανιχνευθούν όγκοι σε πολύ πρώιμο στάδιο (πολύ μικρού μεγέθους ή ακόμη και σε προκαρκινικό στάδιο). Η ανίχνευση πρώιμων όγκων αυξάνει κατά πολύ τις πιθανότητες επιτυχούς αντιμετώπισης της νόσου. Η εφαρμογή συστηματικού προληπτικού ελέγχου μείωσε τους θανάτους από καρκίνο του μαστού περίπου κατά 30%.

Όχι. Προληπτικό έλεγχο μαστών κάνουν όλες οι γυναίκες ανεξαιρέτως ιστορικού. Μπορεί οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού ή ωοθηκών να εμφανίζουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο αλλά και οι γυναίκες του κοινού πληθυσμού έχουν υψηλό κίνδυνο, μιας και ο καρκίνος του μαστού είναι η συχνότερη κακοήθεια στον γυναικείο πληθυσμό (περίπου 1 στις 8 γυναίκες θα νοσήσει από καρκίνο του μαστού).

Ο προληπτικός έλεγχος περιλαμβάνει:

• Τακτικό περιοδικό απεικονιστικό έλεγχο (η βασική εξέταση είναι η μαστογραφία και συμπληρωματική εξέταση το υπερηχογράφημα)
• Επίσκεψη σε κλινικό γιατρό (δεύτερη ανάγνωση της μαστογραφίας και κλινική εξέταση)
• Τακτική περιοδική αυτοεξέταση σε μηνιαία βάση

Ο προληπτικός έλεγχος ξεκινάει στην ηλικία των 25 ετών. Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες το πρόγραμμα ελέγχου είναι  το εξής:

Ηλικία 25-40 ετών

• Κλινική εξέταση ανά 1-3 χρόνια (στην κλινική εξέταση μπορεί να περιλαμβάνεται και το υπερηχογράφημα, ειδικά στις ηλικίες πάνω από 35 ετών)
• Μηνιαία αυτοεξέταση

Ηλικία 40 ετών και άνω

• Ετήσια κλινική εξέταση
• Ετήσιος έλεγχος με μαστογραφία (συμπληρωματική εξέταση το υπερηχογράφημα)
• Μηνιαία αυτοεξέταση

Στην καθιερωμένη κλινική πρακτική, παρά τις διχογνωμίες που υπάρχουν, τις περισσότερες φορές οι κλινικοί γιατροί προτείνουν γύρω στην ηλικία των 35 ετών να γίνεται η μαστογραφία αναφοράς. Η αξία της δεν είναι τόσο διαγνωστική αλλά κυρίως χρησιμεύει ως συγκριτική για τους επόμενους ελέγχους.

Η εξέταση των μαστών, στα πλαίσια του προληπτικού - τακτικού  ελέγχου, θεωρείται ολοκληρωμένη μετά την ψηλάφηση από ειδικό χειρουργό μαστού και την απεικόνιση με μαστογραφία και υπερηχογράφημα.

Η μαστογραφία μπορεί να διαγνώσει έως 86% των καρκίνων του μαστού. Υπάρχουν όγκοι, οι οποίοι είναι "αόρατοι" για τη μαστογραφία ή μαστοί πολύ πυκνοί που καθιστούν αδύνατη την ασφαλή διάγνωση. 

Συμπληρωματικά, χρησιμοποιείται το υπερηχογράφημα, που δίνει επιπλέον πληροφορίες για το μαστό. Όμως, και το υπερηχογράφημα έχει έως και 10% πιθανότητα της μη διάγνωσης νεοπλασματικής βλάβης.

Κατά την κλινική εξέταση μπορεί να διαγνωσθούν όγκοι που δεν έγιναν αντιληπτοί στην απεικόνιση, διότι:

• Η σύσταση των μαστών δεν το επιτρέπει (πολύ πυκνοί μαστοί)
• Η θέση τους είναι "εκτός" μαστογραφίας (υποκλείδιες περιοχές, πλάγιο θωρακικό τοίχωμα)
• Η φύση της νόσου είναι ιδιαίτερη (Νόσος Paget, λοβιακός καρκίνος, in situ καρκίνος χωρίς επασβεστώσεις κ.α)
• Απλά διέφυγαν από την πρώτη αξιολόγηση της απεικόνισης (η δεύτερη ανάγνωση της μαστογραφίας αποκαλύπτει τουλάχιστον 4% επιπλέον καρκίνους)

Η αυτοεξέταση των μαστών είναι μια απλή διαδικασία κατά την οποία καλείστε να απαντήσετε στο εξής απλό ερώτημα "Υπάρχει κάτι νέο και ξένο στους μαστούς σας;". Για να μπορείτε να απαντήσετε στο ερώτημα αυτό θα πρέπει προηγουμένως να έχετε αποκτήσει αίσθηση της φυσιολογικής εμφάνισης και υφής των μαστών σας. Αυτό είναι εύκολο αν για αρκετό διάστημα εξετάζετε τους μαστούς σας κάτω από την διαβεβαίωση του γιατρού σας πως είναι φυσιολογικοί και υγιείς. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές αυτοεξέτασης, όλες εξίσου αποτελεσματικές (Δείτε σχετικό video). Παρακάτω περιγράφεται μια από αυτές.

Στο μπάνιο:
Εξετάστε τους μαστούς σας κατά τη διάρκεια του μπάνιου ή του ντους: τα χέρια γλιστρούν πιο εύκολα σε υγρό δέρμα. Τα δάκτυλα επίπεδα, κινούνται απαλά πάνω σε κάθε σημείο των μαστών. Χρησιμοποιείστε το δεξί χέρι για να εξετάσετε τον αριστερό μαστό, και το αριστερό χέρι για τον δεξιό μαστό. Ελέγξτε για ογκίδιο, σκληρία ή πάχυνση.

Μπροστά στον καθρέφτη:
Παρατηρείστε τους μαστούς σας με τα χέρια στο πλάι του κορμού. Στη συνέχεια σηκώστε τα χέρια σας ψηλά πάνω από το κεφάλι. Δείτε για οποιαδήποτε αλλαγή στο σχήμα του μαστού, για πρήξιμο, παραμόρφωση του δέρματος ή αλλαγές στη θηλή.  Μετά βάλτε χαλαρά τις παλάμες σας στους γοφούς και πιέστε προς τα κάτω, ώστε να συσπασθούν οι μύες του θώρακα. Συνήθως οι δύο μαστοί δεν είναι ακριβώς ίδιοι, παρά μόνο σε λίγες γυναίκες.

Η τακτική παρακολούθηση δείχνει τι είναι φυσιολογικό για σας και θα σας δώσει αυτοπεποίθηση για την αυτοεξέταση.

Ξαπλωμένη:
Για να εξετάσετε τον δεξιό μαστό, τοποθετείστε ένα μαξιλάρι ή μια διπλωμένη πετσέτα κάτω από τον δεξιό ώμο. Βάλτε το δεξί σας χέρι πάνω από το κεφάλι. Αυτό κατανέμει το μαζικό ιστό πιο ομοιόμορφα στο θώρακα. Με επίπεδα τα δάκτυλα του αριστερού χεριού, πιέστε απαλά με μικρές κυκλικές κινήσεις γύρω από ένα φανταστικό ρολόι. Ξεκινήστε στο ανώτερο έξω σημείο του δεξιού μαστού, σαν να είναι 12η ώρα, και μετά μετακινηθείτε προς την 1η και συνεχίστε μέχρι να επανέλθετε στη 12η. Ένα σημείο σκληρού ιστού στη χαμηλότερη πτυχή κάθε μαστού είναι φυσιολογικό. Μετά μετακινηθείτε 1 εκατοστό προς τη θηλή και συνεχίστε την κυκλική εξέταση σε κάθε σημείο του μαστού, περιλαμβάνοντας και τη θηλή. Αυτό απαιτεί το λιγότερο 3 επιπλέον κύκλους. Τώρα, επαναλάβετε τη διαδικασία στον αριστερό μαστό, τοποθετώντας ένα μαξιλάρι στον αριστερό ώμο και το αριστερό χέρι πίσω από το κεφάλι. Αισθανθείτε πώς είναι η σύσταση του μαστού.

Τέλος, πιέστε τη θηλή κάθε μαστού απαλά μεταξύ αντίχειρα και δείκτη. Έκκριμα από τη θηλή, διαυγές ή αιμορραγικό, πιθανότατα σημαίνει ύπαρξη κάποιου προβλήματος.

Αν κατά τη διάρκεια της αυτοεξέτασης ανακαλύψετε ογκίδιο, σκληρία, εντύπωμα ή έκκριση από τη θηλή, είναι σημαντικό να δείτε το γιατρό σας το συντομότερο δυνατόν. Μη φοβάστε. Τα  περισσότερα ογκίδια και σκληρίες δεν είναι καρκίνος, αλλά μόνο ο γιατρός μπορεί να κάνει τη διάγνωση.

Διαβάστε εδώ περισσότερα ...

Η αυτοεξέταση των μαστών πρέπει να γίνεται κάθε μήνα. Ακολουθείστε πάντα την ίδια διαδικασία, περίπου μια εβδομάδα μετά την περίοδό σας, όταν οι μαστοί δεν είναι ευαίσθητοι ή πρησμένοι. Μετά την εμμηνόπαυση ελέγξτε τους μαστούς σας μια σταθερή ημέρα κάθε μήνα (πχ 1η ημέρα του μήνα, 1ο Σάββατο του μήνα κλπ). Μετά από υστερεκτομή συνεννοειθείτε με τον γιατρό σας για την κατάλληλη ημέρα του μήνα. Κάνοντας την αυτοεξέταση κάθε μήνα θα νοιώθετε ήρεμα και, βλέποντας τον γιατρό σας μια φορά τον χρόνο, θα σας διαβεβαιώνει πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα.

Πολλές περιπτώσεις καρκίνου του μαστού ανακαλύπτονται από τις ίδιες τις γυναίκες. Εφόσον, ο καρκίνος του μαστού που ανακαλύπτεται έγκαιρα και αντιμετωπίζεται σωστά, έχει άριστες προϋποθέσεις θεραπείας, το να μάθετε πως να εξετάζετε σωστά τους μαστούς σας μπορεί να σας βοηθήσει να σώσετε την ζωή σας.

Μια γυναίκα που ελέγχεται τακτικά έως την ηλικία των 70 ετών αντιμετωπίζει πολύ μικρό κίνδυνο να νοσήσει σε μεγαλύτερη ηλικία. Παρόλα αυτά όμως, ο κίνδυνος δεν μηδενίζεται. Η ισχύουσα άποψη είναι πως μια γυναίκα άνω των 70 ετών συνεχίζει τον προληπτικό έλεγχο σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού της.

Όχι.  Σε γυναίκες που νόσησαν από καρκίνο του μαστού ή έχουν βαρύ οικογενειακό ιστορικό ή γενικότερα ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου,  το πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου διαφοροποιείται. Επίσης σε ορισμένες ομάδες διαφοροποιούνται και οι απεικονιστικές εξετάσεις που χρησιμοποιούμε. Στις περιπτώσεις αυτές ο γιατρός προτείνει το ανάλογο πρόγραμμα ελέγχου.